Instrukcja Obsługi Nastolatka – cz. 4 „Kary”
„Kary nie powinny być pomszczeniem przewinień,lecz mają chronić w przyszłości od złego.”
Jan Amos Komeński
„Każdy człowiek popełnia błędy,ale tylko mądry potrafi się na nich uczyć.”
Sir Winston Churchill
U starszej młodzieży nieposłuszeństwo jest wyrazem poszukiwania własnej tożsamości, ćwiczenia swojego „Ja”. Specyficzny dla okresu dorastania negatywizm może przybrać formę arogancji czy prowokowania, najczęściej jednak przejawia się w łagodnych formach droczenia się, ociągania, marudzenia lub krótkotrwałych wybuchach złości, skierowanych bardziej przeciw światu niż przeciw konkretnej osobie czy sytuacji.
Zdarza się, że negatywizm wyzwala u młodzieży potrzebę czynów nadzwyczajnych, dokonywanych „dla draki”, nie mających podtekstów chuligańskich. Młodzież chce w ten sposób popisać się swoja brawurą, odwagą. U podstaw tych zachowań leży zazwyczaj chęć rozładowania napięcia emocjonalnego.
Z odwrotną sytuacją spotykamy się, gdy młody człowiek jest nadmiernie podporządkowany, zawsze zachowuje się wzorowo, nie przejawia protestu – wtedy można przypuszczać, że jest on zahamowany, a w przyszłości będzie osobą zależną, łatwo ulegającą wpływom innych ludzi.
Termin „złe zachowanie” jest często nadużywany przez rodziców i w wielu sytuacjach oznacza zachowanie nieodpowiednie i kłopotliwe, które często wynika z pragnienia nastolatka, aby jak najszybciej usamodzielnić się i uniezależnić.
Pojęcie „dyscyplina” też najczęściej kojarzy się z wymierzaniem kary, podczas gdy ma ono mieć związek z wychowaniem.
Nie zwracaj więc zbyt wielkiej uwagi na złe zachowanie, lecz na potrzeby twojego dziecka.
Warto zawsze pamiętać o tym, że:
- Niezależnie od tego, czy zdajemy sobie z tego sprawę czy nie, wszystkie nasze słowa i czyny, a nawet postawy, zawierają w sobie element wyboru.
- Nastolatki muszą nauczyć się myśleć o każdym swoim wyborze w kontekście konsekwencji dla siebie i innych. Nawet jeśli wybór nie odpowiada ich oczekiwaniom, to zawsze, kiedy już został dokonany, oznacza odpowiedzialność za to, czy jest etyczny i moralny.
- Każda zasada, reguła jest dobra tylko wtedy, gdy konsekwencje, które następują w wypadku jej nieprzestrzegania działają odstraszająco. Wykroczenie przeciw regule jest wynikiem ukrytego rachunku strat i zysków, jaki nieświadomie przeprowadza każda osoba, zanim postąpi niezgodnie z regułą. Konsekwencje muszą więc „zaboleć”, ale nie mogą być upokarzające.
Rodzice często zapominają, że konsekwencją jest również odebranie przywilejów.
- Przywileje to dobra materialne, usługi, produkty, które możesz zaproponować nastolatkowi. Przywilej to coś, na co trzeba zasłużyć, coś, co z definicji znajduje się pod kontrolą rodzica.
- Ogromną wartość dla nastolatka (ważny przywilej) stanowi np. wolność i niezależność. Twoje dziecko powinno zdobywać ją poprzez:
- odpowiednie zachowanie;
- udowadnianie, że potrafi odpowiedzialnie podejść do przyznanej mu swobody.
- Szlaban oznacza brak dostępu do wszystkiego, co znajduje się w grupie przywilejów. Zasady skutecznego szlabanu:
- Rodzic musi mieć możliwość nadzorowania i egzekwowania szlabanu.
- Nie może on trwać dłużej niż dwa dni.
- Nastolatek musi być uprzedzony, jakim swoim zachowaniem może spowodować nałożenie szlabanu.
Konsekwencja sprawia, że nastolatek ma szansę:
- zmierzyć się z tym co zrobił;
- przejść do działania, czyli naprawić zło;
- nauczyć się czegoś na własnych błędach;
- stać się bardziej dojrzały i odpowiedzialny.
Pamiętaj – kara rani; konsekwencja wychowuje!
Zamiast karania:
- Opisz co czujesz.
- Określ oczekiwania.
- Zaproponuj wybór.
- Pokaż jak można naprawić postępowanie.
- Przejdź do działania.
- W związku opartym na miłości nie ma miejsca
na karanie.
Zamiast koncentrować się na buncie nastolatka:
- Skup się na jego dobrych stronach.
- Pamiętaj, że dobra komunikacja to podstawa skutecznego rozwiązywania problemów i nieodłączna część każdej interakcji.
- Egzekwuj konsekwencje (zawsze najpierw pozytywne).
- Ustal fundamentalne zasady życia domowego i konsekwentnie ich przestrzegaj.
- Wspólnie z dzieckiem negocjuj rozwiązania (wręcz angażuj je do tego) dotyczące wszystkich kwestii, bez naruszania fundamentalnych zasad.
- Utrzymuj właściwy nadzór.
- Sprzyjaj dążeniu do niezależności.
- Upewnij się, czy twoje przekonania i oczekiwania są rozsądne.
Więcej informacji:
Zobacz wszystkie artykuły autora →
- Tekst: Beata Ogonowska-Woźniak
- Grafika: www.zsercemoatopii.pl; www.poradnikzdrowie.pl;facebook.pl; slideplayer.pl; przedszkole.miekinia.pl; psychologszkolny.pl
